Λεωνίδιο

Το Λεωνίδιο (ή Λενίδι) είναι μία από τις πιο παλιές ναυτικές πολιτείες της Ελλάδας. Είναι η πρωτεύουσα της επαρχίας της Κυνουρίας και η τελευταία πόλη της Νοτιοανατολικής Αρκαδίας (95 χιλιόμετρα από την Τρίπολη). Έχει 3.500 κατοίκους. Βρίσκεται σε απόσταση 4 χιλιομέτρων από τη θάλασσα στην άκρη μιας ευφορότατης πεδιάδας με εσπεριδοειδή και ελαιόδενδρα, ανάμεσα σε απόκρημνα και δύσβατα βουνά. Από πάνω του δεσπόζουν θεόρατοι και επιβλητικοί κόκκινοι βράχοι.

Το όνομα της πόλης οφείλεται, σύμφωνα με την παράδοση, στον Άγιο Λεωνίδη και στις συμμάρτυρές του (3ος αιώνας μ.Χ.), που τα λείψανά τους ξέβρασε η θάλασσα στην παραλία.   Ο κάμπος του Λεωνιδίου ονομαζόταν στην αρχαιότητα "Διονύσου κήπος", γεγονός που συνδέει τη λατρεία του θεού Διονύσου με την καλλιέργεια της αμπέλου στην περιοχή. Η νέα πόλη ιδρύθηκε το 1826, μετά την καταστροφή του Πραστού από τον Ιμπραήμ. Μέχρι τότε αποτελούσε το χειμερινό τόπο διαμονής των Πραστιωτών.

Το Λεωνίδιο είναι η πρωτεύουσα της Τσακωνιάς. Οι Τσάκωνες είναι απόγονοι εκδωρισθέντων Λακώνων και μιλούν την δική τους διάλεκτο, την τσακώνικη διάλεκτο (τσακώνικα), που είναι παραφθορά της αρχαίας δωρικής διαλέκτου. Η τσακώνικη διάλεκτος θεωρείται η αρχαιότερη στον κόσμο. Οι Τσάκωνες διακρίνονται σε όλη τους την ιστορική διαδρομή για την περηφάνια και το αδούλωτο φρόνημά τους. Έχουν τις δικές τους παραδόσεις, έθιμα, τραγούδια και χορούς. Ξεχωρίζει ο αρχαιότατος τσακώνικος ρυθμός και ο μεγαλοπρεπής παγανιστικός χορός του που χορεύεται με χαρακτηριστικό "σφικτό" και αυστηρό τρόπο από τους ντόπιους. Περιοχές με Τσακώνικο πληθυσμό είναι το Λεωνίδιο, ο Τυρός, τα Σαπουνακαίϊκα, τα Μέλανα, ο Άγιος Ανδρέας, η Πραματευτή, η Βασκίνα, το  Λιβάδι, η Σαμπατική, ο Πραστός, η Σίταινα και η Καστάνιτσα. Υπολογίζεται ότι ο τσακώνικος πληθυσμός ανέρχεται σήμερα σε 11.000 - 13.000 περίπου. Τα τσακώνικα, αν και μια γλώσσα που εξαφανίζεται, είναι ακόμα διαδεδομένα στην περιοχή. Ομιλούνται κυρίως από τους γεροντότερους κατοίκους του Λεωνιδίου και των άλλων τσακώνικων χωριών της Κυνουρίας. Σύμφωνα με τους ντόπιους, τα τσακώνικα μιλούν (από μέτρια έως καλά) 2.500 περίπου κάτοικοι. Μέχρι το 1997 μάλιστα εδιδάσκοντο στο Γυμνάσιο του Τυρού από ντόπιους καθηγητές.

Το Λεωνίδιο και η περιοχή του χαρακτηρίζονται από γραφική τοπική αρχιτεκτονική, μοναδική στην Αρκαδία. Τυπικά δείγματά της είναι η αγορά στο κέντρο της πόλης με τον κεντρικό της δρόμο, και πολλά όμορφα αρχοντικά διεσπαρμένα στην πόλη, με όμορφες αυλόπορτες, χαρακτηριστικά χρώματα στα επιχρίσματα και πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο. Μερικά από αυτά έχουν τη μορφή πύργου.  Ανάμεσά τους, ξεχωριστή θέση κατέχει ο Πύργος Τσικαλιώτη (1808). Ο πύργος αυτός είναι από τα παλαιότερα οικοδομήματα της Πελοποννήσου και έχει κατασκευασθεί στην Τουρκοκρατία. Στο εσωτερικό του έχει ωραία ξύλινη επένδυση και ένα τεράστιο τζάκι. Έχει μερικά αποκατασταθεί και σχεδιάζεται να στεγάσει μουσείο. Λόγω όμως των χαμηλών ρυθμών χρηματοδότησης, οι εργασίες αποκατάστασης έχουν διακοπεί και έτσι ο πύργος παραμένει ακόμα ημιτελής. Παρ' όλα αυτά φιλοξενεί κατά καιρούς καλλιτεχνικές εκθέσεις και εκδηλώσεις.

Άλλοι χαρακτηριστικοί πύργοι είναι αυτός του Πολυτίμου (1816) και το πυργόσπιτο του Νούφρη, τριώροφη κατασκευή με μικρά τοξωτά ανοίγματα, πολεμίστρες και ζεματίστρες, κτίσμα του 18ου αιώνα, κοντά στην εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης. Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί η ύπαρξη αρχοντικών με εξαιρετικά ζωγραφιστά νταβάνια, όπως το αρχοντικό Γιαννούση (αναπαράσταση αυλών στρωμένων με βότσαλα, επίδραση από σπετσιώτικη παραδοσιακή τεχνική).

Αξιόλογες και ιστορικής σημασίας είναι αρκετές εκκλησίες της πόλης, όπως η μητρόπολη (της Παναγίας), η Αγία Αικατερίνη, η Αγία Κυριακή, οι Άγιοι Ταξιάρχες και η Παναγία Χατζαλιού. Πάνω σε κατάφυτο ύψωμα νότια της πόλης είναι το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία το οποίο γιορτάζει με πανηγύρι το καλοκαίρι. Σε ύψωμα που δεσπόζει της πόλης σώζονται τρεις χαρακτηριστικοί παλιοί ανεμόμυλοι.

Χαρακτηριστικό προϊόν της περιοχής, είναι η μελιτζάνα, που είναι πιο γλυκιά από άλλες ποικιλίες και φημίζεται σαν η πιο εύγευστη στην Ελλάδα. Η "τσακώνικη μελιτζάνα" του Λεωνιδίου έχει τυποποιηθεί και αναγνωρισθεί από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Tsakoniki Aubergine of Leonidas) και της έχει απονεμηθεί ειδικό πιστοποιητικό και σύμβολο προέλευσης. Τα τελευταία χρόνια η καλλιέργεια των εσπεριδοειδών έχει παραμεληθεί και το ενδιαφέρον των αγροτών έχει στραφεί στην ανάπτυξη και διατήρηση θερμοκηπίων τα οποία έχουν κατακλύσει ήδη το μικρό κάμπο του Λεωνιδίου.

Στο Λεωνίδιο παλιότερα ανθούσε η ταπητουργία και υπήρχαν αρκετά εργαστήρια. Σήμερα τα εργαστήρια αυτά έχουν υποκαταστήσει οι αργαλειοί των σπιτιών όπου οι γυναίκες υφαίνουν ακόμα σε παραδοσιακά σχέδια στρωσίδια για το κρεββάτι και το πάτωμα, ταγάρια, κ.λ.π.

Σε μικρή απόσταση (4 χιλιόμετρα) από το Λεωνίδιο βρίσκεται η Πλάκα, το λιμάνι του Λεωνιδίου, παραθαλάσσιος οικισμός με γραφικό λιμανάκι και όμορφη αμμουδιά. Στην ίδια θέση ήταν και το αρχαίο λιμάνι του Λεωνιδίου. Από την αριστερή πλευρά της Πλάκας ξεκινά ωραία παραλία που εκτείνεται σε μήκος 4 χιλιομέτρων μέχρι τον οικισμό Λάκκο. Στο δρόμο από το Λεωνίδιο για την Πλάκα βρίσκονται τα ερείπια της σημαντικότερης αρχαίας πόλης της Κυνουρίας, των Βρασιών. Στην είσοδο του Λεωνιδίου, δεσπόζουν πάνω στο βράχο 3 παλιοί μύλοι.

Το Πάσχα στο Λεωνίδιο γιορτάζεται με παραδοσιακό, μοναδικό και φαντασμαγορικό τρόπο.

Οι κάτοικοι κατασκευάζουν τα λεγόμενα "αερόστατα" και τα "πετούν" αμέσως μετά την Ανάσταση. Μια όμορφη και παραδοσιακή γιορτή είναι η "γιορτή της μελιτζάνας" που γίνεται την τελευταία Κυριακή του Αυγούστου με συμμετοχή πολύ κόσμου από την περιοχή και την υπόλοιπη Ελλάδα. Οι περισσότερες εκδηλώσεις γίνονται στην Πλάκα και περιλαμβάνουν χορούς από τοπικά χορευτικά συγκροτήματα καθώς και τον "διαγωνισμό της μελιτζάνας", δηλαδή στην βράβευση του καλύτερου πιάτου μελιτζάνας, στον οποίον συμμετέχουν οι γυναίκες της περιοχής. Η κριτική επιτροπή αποτελείται από ειδικούς "chefs" που καλούνται από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Το Λεωνίδιο προσφέρεται σαν αφετηρία για ενδιαφέρουσες εξορμήσεις στην γύρω περιοχή. Κοντά στο Λεωνίδιο είναι τα Πούλιθρα, γραφικό παραθεριστικό χωριό με ωραία παραλία. Επίσης τα μοναστήρια της Έλωνας (10 χιλιόμετρα) και της Σίντσας. Από το Λεωνίδιο επίσης μπορεί κανείς να κατευθυνθεί προς την Λακωνία και να επισκεφτεί τα όμορφα χωριά Κοσμάς (32 χιλιόμετρα), Παλαιοχώρι και Άγιος Βασίλειος. Μια άλλη διαδρομή οδηγεί στα Τσιτάλια (10 χιλιόμετρα) και από εκεί στα Πελετά. Τέλος από το Λεωνίδιο μπορεί κανείς να επισκεφτεί τη Βασκίνα και το οροπέδιο της Παλαιόχωρας. Υπάρχει τακτική οδική συγκοινωνία μεταξύ Αθήνας-Λεωνιδίου με λεωφορεία (διάρκεια 3 ώρες), όπως και ακτοπλοϊκή σύνδεση Πειραιά-Πλάκας-Μονεβασίας με "ιπτάμενα δελφίνια" (διάρκεια 3.5 ώρες).

Πηγή κειμένου: http://arcadia.ceid.upatras.gr/, Πανεπιστήμιο Πατρών.